Advies commissie Zonnepanelen Vebenabos                                    versie 5a (16 mei 2024)

In opdracht van het bestuur van de VEZV brengt de commissie advies uit over zonnepanelen in het BKP Vebenabos, in samenhang met de bredere vraagstukken rond doelstellingen van energieneutraliteit en duurzaamheid. 

In dit advies wordt het gelopen proces en de conclusies toegelicht. Dit is besproken met het bestuur VEZV en overgenomen (25 april), waarna wij het nu bij de leden voorleggen om uw vragen en opmerkingen op te halen (ledenraadpleging ipv enquête).
Na verwerking daarvan draagt het bestuur uiterlijk 17 mei het advies (de conclusies) over aan Stichtingsbestuur. Tijdens de ALV (31 augustus) zal het Stichtingsbestuur de voorgenomen wijzigingen van het BKP afsluitend bespreken met de leden van het VEZV. Parallel kan het bestuur van de Stichting een definitief besluit tot wijziging van het BKP voorbereiden.

De commissie bestond uit leden met ervaring en/of kennis op dit terrein (Frits van Exter, Gerard van Mulken, Jeroen Stevens en 2 bestuursleden VEZV (Andre Pouw en Teus van de Lagemaat). 

Naast wijzigingsvoorstellen voor het (nieuwe) BKP -bevoegdheid van de Stichting Vebenabos- worden ook adviezen aan eigenaren en de VEZV verstrekt op het terrein van zonnepanelen en breder energiebesparing en transitie aangereikt.

Doorlopen proces

De commissie heeft in 5 vergaderingen (vooral online) alle relevante aspecten op een rij proberen te zetten. Er is contact gelegd met de duurzaamheidscoördinator van de gemeente Veere (Mark Minderhoud) en gebruik gemaakt van een extern adviseur op energietransitie terrein (Jeroen Stephan, S&W bouwkundig ingenieurs uit Vlissingen, https://www.s-w.nl/energie-milieu). Alternatieve, collectieve vormen van energieopwekking zijn eveneens onderzocht, maar leverden geen direct begaanbare routes op (bv. een lokaal warmtenet)

Advies nieuw BKP (2024)
Al langer bestaat bij een deel van de leden de behoefte om hun huizen meer aan de huidige tijd aan te passen, waarbij duurzaamheid al dan niet als primair doel een rol speelt. Soms leidt dat tot ingrijpende verbouwingen, soms tot totale nieuwbouw. Bij ingrijpende verbouwingen en bij nieuwbouw worden aan het verstrekken van de vergunning door de gemeente eisen gesteld t.a.v. de duurzaamheid en energiezuinigheid . Bij nieuwbouw gelden de z.g. BENG normen, het gasloos bouwen).

Wil je voldoen aan de BENG normen dan is onze conclusie, dat dat alleen mogelijk is met zwarte panelen. Hierna wordt ons advies gedetailleerd uitgewerkt en onderbouwd. Als het gaat om aanpassingen in het nieuwe BKP wordt de tekst vetgedrukt.

  1. Wij hebben onderzocht of rode panelen, die qua uitstraling beter passen bij de kleur van de daken en qua prijs/kwaliteit gunstiger uitkomen dan ‘terracotta’ geschikt kunnen zijn voor de toekomst.
    Uiteindelijk blijkt dat met rode panelen niet kan worden voldaan aan de eisen die bij nieuwbouw worden gesteld (zgn. BENG-normen). Bij de nieuwe Omgevingswet zullen de BENG-eisen streng worden toegepast.  Zie bijlage 1 voor een gedetailleerde analyse hiervan.
    Voor het nieuwe BKP zal dit betekenen dat zwarte zonnepanelen op het dak worden toegestaan, mits wordt voldaan aan de nadere eisen die het BKP stelt aan de panelen en alleen na goedkeuring van dit legplan door de Stichting.
  2. De opbrengst van rode panelen is aanzienlijk lager dan van zwarte panelen, de kosten van rode panelen zijn aanzienlijk hoger, qua leverbaarheid is er minder zekerheid en het is de vraag of ze altijd kleurvast blijven. 
  3. Wat bij nieuwbouw wordt toegestaan, dient ook te worden toegestaan bij alle andere woningen (gelijkheidsbeginsel). 
  4. Elke eigenaar kan individueel de keuze voor rode zonnepanelen maken. Rode panelen zijn esthetisch fraaier en verdienen daarom eigenlijk de voorkeur. Omdat elke situatie verschillend is qua isolatie en gebruik van de woning, dient de eigenaar dit zelf te onderzoeken. Zie hierna: Advies eigenaren.
  5. Het plaatsen zonnecollectoren t.b.v. zonneboilers  (Nu in BKP 3.3 verboden) of PVT-panelen (zijn wel duurder, maar multifunctioneel; ze wekken zowel stroom als warmte op) kan onder nadere eisen (zie punt 7) worden toegestaan. Hier geldt dat deze alleen met zwarte panelen leverbaar zijn.
    Onderbouwing toestaan PVT panelen: Tegenwoordig kan je het verschil tussen PV en PVT panelen nauwelijks meer zien. De warmtewisselaar wordt achter het paneel geplaatst en het paneel wordt niet of nauwelijks dikker. Een PVT paneel is een mooie oplossing omdat in het Vebenabos een bodemwarmtepomp niet is toegestaan én het dakvlak van de woningen vaak  beperkt is. PVT panelen hebben een hoger elektrisch rendement én er is geen buitenunit nodig die voor overlast kan zorgen. Het verschil tussen (PVT-) PV panelen en een zonnecollector is wel zeer goed zichtbaar. Advies: zonnecollectoren gezien de impact op het beeld (vooralsnog) niet toestaan.
  6. Hoewel geen doorslaggevende bezwaren leven ten aanzien van ‘indak’ panelen (in het dak) gaat de voorkeur uit naar opdak zonnepanelen (opbouwpanelen) omdat de opbrengst groter is en het esthetisch fraaier kan worden uitgevoerd. Advies: hierover geen eisen in het nieuwe BKP opnemen.
  7. In het kader van het behouden van beeldkwaliteit is het wenselijk in het nieuwe BKP de volgende nadere eisen te stellen aan te leggen zonnepanelen:
    1. Procedureel: Wie zonnepanelen wil laten leggen dient hiervoor vooraf goedkeuring te vragen aan de Stichting Vebenabos.
    2. Inhoudelijk: Daarbij wordt een legplan en bijlagen ter goedkeuring ingezonden, waarin de uniformiteit wordt ondersteund door: 
  1. Zonnepanelen te clusteren tot rechthoekige aaneengesloten banen of vlakken (getrapte, onderbroken of asymmetrische vormen zijn niet toegestaan);
  2. Panelen die hetzelfde formaat hebben;
  3. Panelen die egaal zwart, rood of terracotta  van kleur zijn;
  4. Randen in de kleur van de panelen;
  5. Waarbij tenminste een minimale afstand tot de dakrand wordt aangehouden.
  1. Onveranderd staat het bestuur van de Stichting Vebenabos op het standpunt dat in het bos geen kapvergunning wordt afgegeven om het rendement van zonnepalen te optimaliseren. 
  2. Onveranderd handhaven voorschriften rond gasloos bouwen in het BKP (warmtepomp, maximaal geluidsniveau, en plaatsing afgekeerd van terrassen omwonenden (BKP 3.3), behalve het verbod op zonnecollectoren (zie advies punt 5)

Advies eigenaren  

De grote verscheidenheid van bestaande woningen maakt werkadvies noodzakelijk. Hierbij rijkt de adviescommissie de volgende aandachtspunten aan:

  1. Binnen de huidige regelgeving is het 1:1 vervangen van  CV-ketels op gas vanaf 1-1-2026 niet toegestaan en is een warmtepomp, een hybride of een all electric systeem vereist. De regelgeving biedt als uitzonderingsbepaling dat het niet vereist is als de investering niet binnen 7 jaar kan worden terugverdiend). Dit zal voor vele vakantiewoningen van toepassing zijn (zie: https://open.overheid.nl/documenten/ronl-3985056c34ed9516b790f7da91895e266e37b245/pdf)
    Onbekend is hoe dit gaat worden toegepast. Velen zullen echter wel van het gas af willen, vanwege de kostenontwikkeling of uit principe. Een ieder heeft dus te maken met het verduurzamingsvraagstuk
  2. Eerst moeten echter de situatie van de woning zelf, het gebruik en de gebruikswensen in kaart worden gebracht. Anders dan in de meeste andere vakantieparken zijn in het Vebenabos alle woningen anders. Daarom dienen eigenaren zich allereerst te richten op basismaatregelen zoals:
    1. Isolatie dak
    2. Isolatie vloer
    3. Dubbel glas
    4. Kleine maatregelen, zoals radiatorfolie, radiatorventilatoren etc

Belangrijk: Isoleren = ventileren! Anders ontstaan er vochtproblemen.

  1. Indien aanleg zonnepanelen: altijd de drie fasen in de aansluiting benutten (die spreiden het risico omdat je dan de opbrengst bij teruglevering spreidt over drie fasen). Dit t.z.t. met je installateur bespreken.

Muurisolatie wordt niet direct geadviseerd (risicovol), met name vanwege kans op vochtproblemen (zowel aan de binnenzijde van de gevel als inde spouw). Uitzakken is ook een regelmatig voorkomend probleem. Beter dan inpandig of aan buitenkant nieuwe wand plaatsen. Als u dit toch overweegt: goed overleggen met uw leverancier.

  1. Voor nader advies is ons commissielid Frits van Exter bij vragen bereid aanspreekpunt te zijn. Vanuit de gemeente Veere wordt gratis onafhankelijk advies geleverd (via het zgn. Duurzaam bouwloket; https://www.duurzaambouwloket.nl/veere).
    Mogelijk komen er ook een of meerdere preferente aanbieders van zonnepanelen voor ons als eigenaren (zie: advies VEZV 1.)

Advies VEZV (bestuur)  

  1. Zonnepanelen: Wij bevelen aan om enkele (liefst lokale) aanbieders van zonnepanelen te selecteren die betrouwbaar zijn qua leveringszekerheid en service/nazorg. Mogelijk kan dit zowel leiden tot meer uniformiteit, snellere procedures en service en een aantrekkelijk tarief. Bij de ledenraadpleging kan hierover een vraag gesteld worden (wie interesse heeft).
    Frits van Exter is bereid hiervoor als contactpersoon op te treden.
  2. Op de achtergrond blijft de commissie beschikbaar om mee te denken over zaken die verder voortvloeien uit dit advies.
  3. De bedreigingen van een groeiend energiegebruik zijn vorig jaar al enigszins in beeld gebracht en door de commissie verder onderzocht. Het gaat om onveilige situaties, stroomstoringen en kwetsbaarheid van het netwerk op dit moment en extra bij groeiend energiegebruik. DLWG heeft vernieuwen rond riool en leidingnet stopgezet zonder duidelijkheid te bieden over de toekomst. Dit is aangekaart bij de gemeente Veere en zij zoeken hierover contact met Stedin (Mark Minderhoud). In afwachting hiervan hebben wij nog een actie ondernomen, maar blijven ook op zoek naar ingangen. 
  4. Geen nieuwe enquête: Wij vinden dit niet relevant omdat er geen keuze is (wettelijke eisen BENG en gelijkheidsprincipe). Het gaat dus o.i. om communicatie en het horen van vragen/opmerkingen. Ook dienen bestuur en commissie een lijn te trekken.

Tenslotte: er is zeker een lijn van acceptatie van zonnepanelen uit enquêtes van de afgelopen jaren, ook al had elke keer de vraagstelling weer een ander perspectief:
In 2016 vindt 55% dat een deel van het dakvlak kan worden benut voor zonnepanelen; in 2021 was 82% voor het toestaan van ‘terracotta’ panelen en 44% voor (zwarte) zonnecollectoren. In 2023 gaf 55% van de eigenaren aan zeker of misschien zwarte panelen binnen 5 jaar aan te willen schaffen (en 16% wist het niet).
De ‘tegen’ categorie was in de loop der tijd: 2016 34% tegen dakvlak met zonnecollectoren; in 2021 14% tegen terracotta en 64% tegen zwarte zonnecollectoren; 2023: 23% niet van plan zwarte zonnepanelen aan te schaffen.

Achtergrond:  Beleidskader 2022 Vanaf 2008 heeft het Vebenabos een Beeldkwaliteitsplan dat beoogt het unieke karakter van dit park te behouden en waar nodig te versterken.
 Op pag. 6 staat: “De verblijfsrecreatiewoningen dienen qua sfeer, stijl en detaillering aan te sluiten bij de bestaande woningen. Het onderhavige beeldkwaliteitsplan beoogt een aanvulling te geven op het bestaande beleid: d.w.z. aanvullende beleidscriteria voor de bebouwing.”  Als kenmerkende situatie m.b.t. “Materiaal- en kleurgebruik kap” meldt men (p.10): “Overwegend gebakken pannen (geen betonnen pannen) in kenmerkende kleur oranje (foto 1, 2 en 4).”
Aansluitend zijn op dit moment de meest relevante “Beleidscriteria” in het  BKP 2022 als volgt vastgelegd: (pag. 14): -Voor kappen toepassing van uitsluitend gebakken pannen in de kleur oranje (dus geen betonnen pannen toegestaan).
-Zonnepanelen zijn uitsluitend toegestaan op het dak en dan uitsluitend in de kleur Terracotta, de zonnepanelen dienen opbouwpanelen te zijn en niet geïntegreerd in het dak.
-Zonnecollectoren zijn niet toegestaan.

Bijlage 1 Rendement Zonnepanelen 

Opsteller: Frits van Exter (april. 2024)

In deze bijlage vindt u algemene informatie over energiebesparing, zonnepanelen en warmtepomp. Gepresenteerde opbrengst en verbruikscijfers zijn slechts een indicatie. De uiteindelijke situatie is afhankelijk van veel factoren en kunnen dus in uw individuele situatie afwijken. Bij nieuwbouw moet voldaan worden aan de BENG norm. Daarvoor gelden eigen berekeningsmethoden.

Energiebesparing 

Wat je niet verbruikt hoef je ook niet op te wekken:

  1. Verwarm alleen de ruimtes , die je nodig hebt
  2. Houdt de warmte binnen (isoleren, dubbel glas)
  3. Stel de Cv installatie goed af . Verlaag de keteltemperatuur naar 60 of 70 ° Gebruik de ecostand voor de warmwatervoorziening. Gebruik radiatorventilatoren en radiatorfolie. Gebruik een thermostaat op WIFI zodat de cv op afstand geregeld kan worden.
  4. Douche niet te lang en gebruik een waterbesparende douchekop.
  5. Vervang de verlichting door LED verlichting. Wasmachines, vaatwassers , koelkasten die ouder zijn dan 8-10 jaar gebruiken veel energie en kun je daarom beter vervangen.

Energie opwekken: Zonnepanelen 

Wat overblijft aan de energie die je nodig hebt, kan je (deels ) met zonnepanelen opwekken.

Zonnepanelen zijn er in verschillende soorten en kwaliteiten.:

Glas/glas panelen en Glas/folie panelen.

Glas/glas panelen zijn het kwalitatief het best , hebben de langste levensduur en  hebben het beste rendement. Vaak gegarandeerde levensduur van 20-30 jaar. 

Glas/folie panelen zijn goedkoper, hebben goed rendement en gegarandeerde levensduur van 10-15 jaar. 

Panelen hebben een oppervlakte van  1.80 – 2 m2.

Het rendement van panelen wordt weergegeven in Wattpiek-vermogen (WP). Dat is het vermogen dat bij optimale ligging en omstandigheden geproduceerd wordt.

Het hoogst haalbare  WP/m2 is op dit moment is:

  • Zwarte zonnepanelen               200 -210  Wp/m2
  • Identieke rode panelen leveren 15% minder, terracotta 25% minder .

Bij zwarte panelen wordt gerekend met een factor 0,9 werkelijke opbrengst. 

Vanwege het hoge aantal zonuren in Zeeland leveren zonnepanelen vaak rendement boven de 100%.  Dat betekent dat een paneel met hoge opbrengst (420 WP) bij een optimale  ligging 420 kWh of iets meer per jaar kan opbrengen. Zijn er bomen, die voor schaduw zorgen , dan zal dat weer minder worden. Is dus afhankelijk van de ligging.

Het verlies van rendement in de loop der jaren is relatief beperkt. Na 15 jaar produceren de panelen nog 85% na 25 jaar vaak nog 80%. Bij glas/glas panelen is verlies minder dan bij glas/folie panelen.

Warmtepomp

Als het huis goed geïsoleerd is kan een hybride of full electric warmtepomp zinvol zijn.

  • Hybride warmtepomp verwarmt het huis, tenzij snelle opwarming gewenst is  of het heel koud is, dan schakelt de cv ketel bij. De cv ketel zorgt  voor warme douche en keukenwater water. 
  • Full electric warmtepomp voorziet de woning van warmte en warm water. Daarvoor is dan wel een boiler nodig.

Er bestaan ook  warmtepompen zonder buitenunit. Die werken dan wel met ventilatielucht , dan wel met PVT panelen. Dat zijn zonnepanelen, die ook warmte produceren. 

Dit zijn wel duurdere opties.

Door de temperatuur van de Cv op 50° in te stellen kan getest worden of het huis geschikt is voor een warmtepomp . Wordt het huis op een koude dag voldoende warm, dan is het huis geschikt  voor een warmtepomp. (Let op: douchewater moet op 60 ° blijven staan)

Warmtepomp verwarmt met lagere temperatuur dan de cv ketel. Idealiter is er vloerverwarming en/of zijn er lage temperatuurradiatoren of zijn onder de bestaande radiatoren ventilatoren(speedcomfort) geplaatst. Dus overweeg bij een eventuele verbouwing vloerverwarming aan te leggen (pas op: geen elektrische vloerverwarming!)

Het verwarmen met een warmtepomp gaat geleidelijker dan bij een Cv ketel.  Mensen , die een vloerverwarming in huis hebben zullen dit herkennen. Dat betekent dat er meer geanticipeerd moet worden. Dat betekent dat een thermostaat die op afstand ingesteld kan worden, onontbeerlijk is.

De efficiëntie van een warmtepomp wordt uitgedrukt in COP(coëfficiënt of performance)  Wat een reëler beeld geeft is de SCOP(seasonal coëfficiënt of performance) , dus dat is de efficiëntie gecorrigeerd voor seizoensinvloeden .

Het verbruik van een warmtepomp

Op basis van het huidige gebruik kan je ruwweg berekenen wat een warmtepomp aan energie zal gebruiken.

Kijk naar  het gasverbruik.  Het is natuurlijk geheel afhankelijk van uw gewoontes, maar gesteld wordt dat 25% van het gasverbruik opgaat aan warm water voor douche en keuken. 

75% van uw gasverbruik is dus voor verwarmen. Tel daar 10 % bij op vanwege de iets andere manier van verwarmen, zoals eerder beschreven.

Verbruikscijfers berekenen bij gebruik warmtepomp

1 m3 gas is equivalent met 9,8 kWh 

Een warmtepomp heeft een SCOP(seasonal coëfficiënt of performance) van 4 (dwz 1 kWh levert 4 kWh warmte) Dus voor elke m3 gas heb je 2,5 kWh elektriciteit nodig

Stel: huidig gasverbruik 900 m3  tel daar 10% bij op vanwege iets andere stookgedrag

(990×9,8) : 4 = 2425 kWh

Hierboven is al aangegeven: een (zwart) paneel met hoge opbrengst (420 WP) zal bij een optimale ligging 420 kWh of iets meer per jaar kan opbrengen. In bovengenoemd voorbeeld (gasgebruik 900 m3) zijn dus minimaal 6 panelen nodig (6 x 420 = 2520 kWh)

De Airco als warmtebron.

Een warmtepomp is eigenlijk een omgekeerde airconditioner. Veel airconditioners kunnen ook gebruikt worden als warmtebron. Dat kan aanlegkosten voor een CV schelen. De SCOP is 3,5; dus lager dan bij een warmtepomp. 

Besparen op kosten elektriciteit              

Wilt u alleen besparen op elektriciteit overweeg dan een dynamisch contract. Het is mogelijk gas en elektriciteit bij een andere energieleverancier af te nemen.

Met name als u huis in het bos vooral in voorjaar en zomer gebruikt wordt kunt u met de lage tarieven van een dynamisch contract uw kosten verlagen.

Het is dan wel zaak om rekening te houden met de goedkope uren vaak tussen 12 en 17 uur.

Maar ook buiten deze uren is de stroom vaak goedkoper dan bij een vast contract. Er zit natuurlijk enig risico aan een dynamisch contract als tarieven door omstandigheden ineens fors stijgen.

Wilt u het elektriciteitsnet een plezier doen, zet dan wasmachine vaatwasser en andere energie slurpende apparaten aan op de uren dat stroom goedkoop is. Dat is bij veel zon en bij harde wind.  

Op de site van Milieucentraal kunt u veel informatie vinden.

https://www.milieucentraal.nl